LMQ

LÊ MINH TÂM - Khêu ngọn đèn xanh - Bà ngoại

Bà ngoại

Kỷ niệm về ông ngoại nhiều bao nhiêu, kỷ niệm về bà ngoại cũng nhiều bấy nhiêu. Bà tôi ít chữ, nhưng hiền lắm. Bà họ Võ gốc người làng Phước Ninh. Bà tự học đánh vần, tập đọc để đọc kinh Phật. Bà thường đi chùa, anh chị em bọn tôi được bà mang tên lên chùa quy y, đều có pháp danh. Pháp danh bà là Tâm Đoan, của tôi là Tâm Hòa. Từ nhỏ đến lớn tôi chưa bao giờ thấy bà nhăn nhó lấy một lần.

Bà ngoại tôi

Bà ngoại tôi kể, có lần nghĩ sao cuộc đời quá khổ, vào một đêm mùa đông trời tối như mực, bà ngoại tôi quyết định xách nón xuống cống bà Xin tự vẩn. Cống bà Xin từ đường Lê Đình Dương, chảy qua trước cổng nam trường Sao Mai (sau đổi tên Trần Phú, nay đã phá bỏ để mở mở đường). Cống này độ dốc lớn, vào mùa mưa bao nhiêu nước của các cống khác dồn về chảy xuống sông Hàn. Nghe nói trước đây có bà ăn xin tự tử chết ở đây nên người ta gọi là Cống Bà Xin, không biết có đúng không? Trước khi quyết chí tìm đến cống bà Xin, bà ngoại nhìn lại mấy anh chị em mẹ tôi đang ngủ, bà quơ tay bắt muổi, chèn lại cái mùng, nhìn thấy đàn con ốm o gầy mòn, bà thương đứt ruột bèn bỏ ý định quyên sinh. Tôi còn nhớ sau năm 1975 có một học sinh trường Trần Phú, hôm trời mưa to, tinh nghịch nhảy qua nhảy lại cái cống, hồi ấy không có nắp đậy và sảy chân bị nước cuốn trôi mất. Gia đình mời thầy cúng đến lập đàn chẩn tế ba ngày ba đêm, mấy ngày sau mới tìm được xác.

Dần dà về sau, bà ngoại tôi đi bán ở chợ Cồn, mỗi khi chiều về bà hay mua mía, kẹo đậu phụng… đem về cho anh em chúng tôi. Con mấy dì và tôi thương bà lắm.

Có lần nghỉ học, tôi được bà dẫn ra chợ, chu cha, bữa đó là một chuyến đi du lịch hấp dẫn với tôi. Bà bán hàng ngay chỗ ngả tư chợ Cồn. Tình cờ bữa đó, từ chỗ bà ngồi nhìn ra, tôi nghe tiếng nhạc sôi động xập xình và thấy hình ảnh một chiếc xe con cóc với đầy màu sắc sặc sở, đang xình xịch chạy tới. Trên xe mấy đứa nhỏ trạc tuổi tôi nói cười vui vẻ. Cabin xe là một hình thù con cóc lớn, kéo theo nó là mấy dãy ghế màu sắc tươi vui, xanh đỏ vàng tím. Còn có anh hề nữa chớ, cái lổ mũi bự ơi là bự  đỏ chét, hoa tay múa chân vui ghê. Tôi chỉ ra xe và đòi bà cho đi xe.

Bà bồng tôi ra xe, giao tôi cho anh hề, dặn khi mô xe quay lại thì cho tôi  xuống. A, anh hề là người xoát vé. Tôi có được một chỗ ngồi trên xe. Xe chạy chậm lắm, nhìn ra đường thấy ba mẹ của mấy đứa ngồi trên xe vẫy vẫy tay chúng. Thiệt là vui mắt. Anh hề vừa làm công việc soát vé vừa làm trò hề cho bọn tôi xem. Anh nhảy xuống xe, rồi giả đò như chạy không kịp chiếc xe, anh chạy theo như muốn hụt hơi, cuối cũng anh cũng nhảy lên được, hai tay bu vào thành xe, hai chân chụm lại, cong người xuống ngoáy ngoáy cái mông, tôi thấy chỗ mông của ảnh rách một miếng, bọn trẻ con chúng tôi khoái chí hả họng ra cười ha hả tít mắt. Rồi cuộc đi chơi của tôi cũng đến hồi kết, chiếc xe con cóc chạy  quay vòng lại chỗ bà tôi, anh hề đến chỗ tôi vòng tay, nói rằng: “Bây giờ xe đã đến bến, xin mời em e rờ a ra, “sắc” xuống “huyền” về , “ngã” ngũ, ủa quên lộn lộn: “hỏi” ngủ. Tôi  lại được cười nứt bao tử một lần nữa. Anh hề bồng tôi  trả lại chỗ hàng  bà tôi.

Ôi chui cha một chuyến đi kỳ thú. Tôi  không bao giờ quên.

Ngày hôm ấy, tôi còn được bà cho ăn món lục tàu xá. Ông già bán gánh, mặc bộ đồ  bà ba vải nền màu tối, cổ kiềng, đầu chải dầu brillantine láng bóng và chân mang đôi guốc xà lang gỗ. Món lục - tàu - xá này thơm ngon chi lạ. Lớn lên tôi  mới biết là chè đậu xanh lột vỏ, dập nát, nấu với kê, rồi cho thêm vào ít vỏ quít cắt nhỏ như hạt mè. Sau này ra Huế chơi, tôi  ăn lại món này, người ta lại chế biến thêm vào  táo tàu và hạt sen nữa, cũng ngon.

Đám tang bà ngoại tôi, (từ trái qua phải: cậu bảo, cậu Thái, cậu Thuận và nhà sư)

Nè, chỗ bà ngoại tôi ngồi bán thuốc rê Cẩm lệ là do ông bà Tấn chủ rạp xi nê Chợ Cồn cho thuê. Năm 1968 bà tôi trả chỗ lại, không buôn bán nữa về với mẹ tôi, chỗ này con gái ông bà Tấn mở hàng vàng. Hiệu vàng Thạnh Lợi. Cô chủ hàng vàng Thạnh Lợi xinh lắm, tôi có nghe nói cô chủ hàng vàng lấy ông giáo sư Anh văn giỏi. Thật là  quả đất quay tròn. Ông này là bạn học thân với cậu Thuận hồi học ở trường Phan Chu Trinh. Vào tôi học ở trường Sao Mai, chàng rể ông bà Tấn lại dạy tôi Anh văn, thầy Tạ Quốc Bảo.

Mộ bà ngoại tôi tại Đà Nẵng