LMQ

LÊ MINH QUỐC: Thơ Thầy Thông Chánh, Sáu Trọng, Hai Miêng - Thơ thầy Thông Chánh

Mục lục
LÊ MINH QUỐC: Thơ Thầy Thông Chánh, Sáu Trọng, Hai Miêng
Về ba bổn thơ lưu hành ở Nam Kỳ đầu thế kỷ XX mới tìm được
* Lời giới thiệu thơ Thầy Thông Chánh
Thơ thầy Thông Chánh
* Lời giới thiệu thơ Sáu Trọng (Lê Minh Quốc)
Sáu Trọng thơ
* Lời giới thiệu Thơ cậu Hai Miên
Thơ Cậu Hai Miêng
Tất cả các trang

 

Thơ thầy Thông Chánh

Nhựt trình Vĩnh Ký đặt ra,

Chép làm một bổn để mà coi chơi.

Trà Vinh nhiều kẻ kỳ tời,

Có thầy Thông Chánh thiệt người khôn ngoan(*)*** Dị bản “Có thầy Thông Chánh thiệt người lớn gan”.***

Đêm nằm khô héo lá gan,

Nghĩ giận Biện lý không an tấm lòng.

Chừng nào tỏ nỗi đục trong,

Giết tên Biện lý trong lòng mới thanh.

Lang sa làm việc châu thành,

Mười bốn tháng bảy lễ rày Chánh chung.

Chỉ sai đua ngựa rần rần,

Trát đòi làng tổng tư bề đến đây.

Bốn giờ đua ngựa cát bay,

Phủ Hơn, Biện lý đương rày ngồi coi.

Có thầy Thông Chánh hẳn hòi,

Xách súng nai nịch đi coi châu thành.

Phủ Hơn lời mới hỏi rằng:

-Do này thầy Chánh đi rình bắn ai?

Thầy thông thưa lại cùng ngài:

-Tôi bắn Biện lý chớ ai bao giờ.

Thầy thông thiệt lẹ như cờ,

Bắn quan Biện lý suối vàng mạng vong.

Các quan, đua ngựa rần rần,

Tưởng đâu trận giặc không hay sự gì.

Thầy thông làm việc ngoan ngùy,

Bắn rồi trở súng bắn mình, để chi!

“Dù ta có sống một khi,

Tây cũng hình phạt sống thì nhơ danh”.

Phủ Hơn thấy vậy thất thanh,

Bắt tay thầy Chánh giựt rày súng đi.

Thuốc đạn nạp sẵn một khi,

Tức mình súng nổ đạn ria giáp vòng.

Trúng nhằm ông Chánh Vĩnh Long,

Trúng ngay bắp vế điệu về nhà thương.

Các quan thiên hạ chạy tuôn,

Đua nhau mà chạy ra đường ngẩn ngơ.

Trúng nhằm ông Đốc Cần Thơ,

Bây giờ lại trúng Chánh Tòa Bạc Liêu.

Người Tây bị bệnh cũng nhiều,

Cảm thương thầy Chánh chín chiều sầu bi.

Khen cho cây súng dị kỳ,

An Nam không trúng trúng nhằm người Tây.

Các hàng phủ huyện đông vầy,

“-Do nào nó oán người Tây chuyện gì?”

Trong trại kèn thổi vang vầy,

Nhà việc hồi trống vang vầy thôn hương.

Vui thay như hội Tần dương,

Cháo bồi, chè đậu đổ đường sạch trơn.

Nước chanh, nước đá chi sờn,

Nem bì gỏi rượu sạch trơn chẳng còn,

Đi coi lạc vợ mất con,

Cũng vì thông Chánh phá rày tiệc chơi.

Ngoài thời hàng xén kêu trời,

Mất vàng mất chuỗi đếm đàng no nê.

Bài cào, bông vụ, số đề,

Thùng xà giựt hết chẳng còn bạc xu.

Đề lao cai đội canh tù,

Việc này lộn xộn nó lưu chẳng còn.

Mấy thầy trở lại lầu son,

Cảm thương thầy Chánh hao mòn lá gan.

Vợ con thầy Chánh đoạn trường,

Bây giờ phụ tử hai đường xa nhau.

Thầy Thông phát mắng một khi:

-Phụ nhơn nan hóa biết gì mà lo.

Tội tao dù có của kho,

Chuộc làm sao đặng khá lo làm gì.

Phủ Bình dời gót chân lui,

Tây đem thầy Chánh một hồi khảo tra:

-Sao mày dám bắn Lang sa,

Mày bắn Biện lý thiệt mày to gan

Thầy thông nổi giận chửi ngang:

-Chết tao tao chịu hỏi mà sao ra.

Chúa sanh tao đứng người ta,

Quân bây ăn cướp con nhà nước Nam.

Tao là quân tử chẳng tham,

Thông Chánh cắn lưỡi còn chi hỏi hoài.

Quan thầy vốn thiệt cao tài,

Đổ thuốc vào rượu giao cho Ký Hòa.

Bảo thầy Thông Chánh kia là,

Uống vào một chén vậy mà giải khuây.

Thầy thông không biết không hay,

Vị lòng thầy Ký uống vào rụng răng.

Thuốc chi hay đã quá chừng,

Thầy thông mắc kế rụng răng cả rồi.

Ký Hòa xem thấy hỡi ôi,

-Nào tôi có rõ khúc nôi sự tình.

Tôi đâu nỡ hại trưởng huynh,

Xin thầy xét lại sự tình cho tôi.

Thầy thông nghe nói ngùi ngùi:

-Việc này cũng bởi Tây thời hại ta.

Rạng ngày đến bữa thứ ba,

Điệu thầy Thông Chánh đi ra Sài Gòn.

Cảm thương cùng vợ cùng con,

Xin thầy sống thác chẳng còn kể chi.

Vợ con lưỡng mục lâm ly,

Đi đưa thầy Chánh xót xa đoạn trường.

Thông Hồ, Ký Hớn, Ký Hòa,

Mấy thầy ở lại lệ sa dầm dề.

Ngày nay phân biệt phu thê,

Bỗng đâu tàu tới súp lê thổi liền.

-“Ngày nay áo lại rẻ bâu,

Vợ con bây chớ đau sầu hư thân,

Nhan Hồi sự cũng ba mươi,

Phải chi Bành Tổ sống đời trăm năm?

Thầy thông gan mật nát dầm,

Mấy thầy than khóc ướt dầm gối loan.

Tàu ra Giồng Tượng, Bãi Sang,

Thầy thông nói gạt vậy mà bằng nay:

-Chúng bây nghe thửa lời này,

Mở còng một chút thầy ra bô tàu.

Thầy thông gan dạ như bào,

Giả đò đi tiểu té nhào xuống sông.

Mình này mắc phải tay còng,

Móc sắc nó móc kéo lên bô tàu.

Thầy thông ruột thắt gan bào,

Liều mình chẳng đặng làm sao bây giờ.

Mã tà lớn nhỏ sợ thay,

Phải thầy chìm mất bị đày Côn Nôn.

Mã tà sợ đã hết hồn,

Một lần thầy tiểu biết khôn tới già.

Thứ này đến thứ cô Ba,

Mới mười bảy tuổi lấy mà chồng Tây.

Nghe cha mắc phải nạn này,

Cúi đầu xin phép vậy thì quan ba:

-Cho tôi đi tới giữa Tòa,

Đặng mà tôi thấy mặt cha tôi rày.

Quan ba lụy nhỏ châu mày:

-Phụ thân tội trọng xin rày đặng đâu.

Cô Ba từ giã ngọc lầu,

Tay cầm súng sáu miệng hầu kêu xe.

Mình mẩy võ nghệ ai dè,

Đứng kề lại đó lắng nghe sự tình.

Mau chân bước tới châu thành,

Tai nghe quan soái xử mà làm sao.

Nếu mà xử hiếp cha rày,

Ta bắn Ngươn soái phát nay mới đành.

Cha ta dù thác bỏ mình,

Cũng trong đạo Chúa cầu xin thiên đường.

Sống chi ở tại nhơn gian,

Phân ly phụ tử hai đàng cách xa.

Đem thầy Thông Chánh đến Tòa,

Đặng mà Ngươn soái xử tra công đồng:

-Làm sao mầy quá anh hùng,

Dám bắn Biện lý thiệt mày to gan.

Thầy thông nổi giận chửi ngang:

-Mày còn hỏi nữa còng va lên đầu.

Ngươn soái nghe nói lắc đầu:

-Thiệt dòng Thông Chánh hỗn hào lắm thay.

Nó không kiêng nể đến a,

Giữa Tòa Ngươn soái nó còn dọc ngang.

Cô Ba cầm súng nhảy vào:

-Hỏi thằng Ngươn soái nhiếc rày dòng ai?

Cha ta sanh tử chẳng nài,

Chớ phải cha kiếp một loài như bây.

Cao nguyên đất rộng trời đầy,

Chết thì ta chịu mình này cũng ưng.

Ngươn soái bèn mới tỏ phân:

-Mã tà bắt nó để mà làm sao?

Mã tà phú lích áp vào,

Cô Ba bèn đá té nhào sãy tay.

-Ta không thù oán chi bây,

Để ta đánh với người Tây mới tài.

Phủ Hơn nghe lọt vào tai,

-Xin cháu bớt giận chớ đừng hung hăng.

Khá khen lời bác nói rằng,

Nhứt nhơn địch vạn thế thường đặng đâu.

Phủ Hơn rình lại nắm đầu,

Phủ Bình giựt súng nắm đầu cô Ba.

Cả kêu phú lích mã tà:

-Đem còng nó lại bỏ ngoài đề lao.

Cô Ba lời mới nói vào:

-Bác ơi hại cháu làm sao cho đành.

Thiệt tôi sợ lỗi trời sanh,

Cảm thương thân phụ về thành đế đô.

Thầy thông gan héo ruột khô,

Bây giờ phụ tử lộ đồ xa nhau.

Đem thầy Thông Chánh xuống tàu,

Chở ra ngoài Huế nạp rày vua ta.

Thánh hoàng ngồi ngự chương tòa,

Hỏi thầy Thông Chánh sao mà bắn Tây.

Thầy thông đặt gối tâu quỳ:

-Muôn ơn thiên tử dân di tỏ tường.

Trước sau thần hạ tỏ phân,

Cái thằng Biện lý ve rày vợ tôi.

Thì thôi tôi cũng bỏ trôi,

Vợ chồng tôi mới đổi về Chợ Trong.

Sài Gòn làm việc mới xong,

Biện lý trở lại nó hòng ve con.

Làm cho tôi bỏ Sài Gòn,

Quả đồ lục súc vợ con ve đùa.

Thôi thôi tôi cũng nhịn thua,

Vợ chồng tôi mới trở về Nam Vang.

Làm cho tán bại gia cang,

Biện lý xin phép Nam Vang đổi về.

Làm cho rời rã phu thê,

Vợ chồng tôi mới đổi về Trà Vinh.

Đặng gần bằng hữu đệ huynh,

Biện lý xin phép Trà Vinh đổi về.

Từ tôi tạo lập gia tề,

Mới đặt thợ mộc làm nhà cho tôi.

Làm rồi thì đã khuôn viên,

Còn một cái cửa thợ không chịu làm.

Thiệt tôi giận nó căm gan,

Mắng nhiếc thợ mộc đâm đơn kiện vào.

Biện lý xử thất một khi,

Bênh vực thợ mộc bỏ tôi ngày rày.

Tôi ra làm việc cho Tây,

Làm việc nhà nước, ai mà cũng thương.

Ngày nay phân nỗi tỏ tường,

Không nghe, chống án lên rày Tòa trên.

Năm nay thời vận không hên,

Ngươn soái y án một lời như ghi.

Nên tôi những luống sầu bi,

Xin vua đừng xử để mà mặc tôi.

Đức vua nghe nói thêm thương,

Thiệt thầy Thông Chánh là người trung cang.

-Bây giờ để trẫm liệu toan,

Xin dùm thầy Chánh vậy mà kẻo oan.

-Cúi đầu tâu vọng thánh hoàng,

Xin vua an nghỉ nghị ngơi chương tòa.

Việc này là việc Lang sa,

Giết tha mặc nó vua xin làm gì.

Làm vua chánh trị trào nghi,

Đi chiều lòng nó vậy mà thất danh.

Thương thầy Thông Chánh hùng anh,

Ngày sau hậu thế lưu danh muôn đời.

Đem thầy Thông Chánh về Tây,

Cho mẹ Biện lý xử mà làm sao.

Mụ đầm nổi giận lôi đình,

-Thông Chánh dám giết con tao bỏ mình.

Thông Chánh nổi giận lôi đình,

-Mẹ nào con nấy một dòng chẳng sai.

Con mụ vốn thiệt quá tay,

Ta đâu theo đó nói sai bao giờ.

Tử sanh như máy thiên cơ,

Không biết mụ giận vậy là làm sao.

Đem thầy Thông Chánh xuống tàu,

Trở về công sở mau mau xử hình.

Tàu về mới tới Trà Vinh,

Vợ con bằng hữu đệ huynh đều mừng.

Thầy thông nước mắt rưng rưng,

“Trở về chịu chết mà mừng làm chi”.

Quan trên mới phán một khi,

Mười bảy tháng sáu xử hình thầy thông.

Truyền ra lục tỉnh giáp vòng,

Đi coi Thông Chánh đứng nên anh hùng.

Càng Long, Ác Ếch, Trà Vinh,

Ba Xuyên, Rạch Giá, cũng đi đùng đùng.

Bắc Trang, Trà Cú, Gò Công,

Sài Gòn, Tân Lạc, cả ngàn muôn dân.

Thiên hạ đông đảo quá đông,

Bến Tre cũng đến, Mỏ Cày cũng sang.

Người ta ăn uống muôn ngàn,

Bây giờ thầy Chánh hội này trả ơn.

Phủ Hơn lời mới tỏ bày:

-Nghe đâu lính tới tịch biên gia tài.

Bà Phủ lời mới chỉ bày:

-Vàng vòng tom góp lại thì một ô.

Chạy ra rồi lại chạy vô,

Tới chùa mà gởi cho thày lục Nghiêm.

Gởi rồi trở lại gia đường,

Phút đâu lính tới nó biên gia tài.

< Lùi		Tiếp theo >