LMQ

LÊ MINH QUỐC: Nhật ký 3.1.2014

Khán phòng chương trình Đấu trường 100 ngày 3.1.2014

Tối qua lai rai mừng năm mới. Có cả Đoàn Tuấn từ Hà Nội vào. Câu chuyện quanh bàn nhậu lại bàn chữ nghĩa. Về từ “chùa chiền”, "chợ búa” có người gợi ý nên tìm đọc Tiếng nói nôm na (NXB Văn nghệ TP.HCM - 1999) của Lê Gia xem sao. May quá trong nhà có tập sách này, dày 1.590 trang. Chiều nay đọc lại:

Trang 137, giải thích: “Chùa chiền”: chữ “chiền” do chữ “thiền” là sự im lặng tuyệt đối, im lặng và nghĩ ngơi; “chùa chiền”: cái chùa thờ Phật, nơi tuyệt đối im lặng và suy nghĩ.

Trang 148, giải thích: “Chợ búa”: Nơi có tiếng ồn ào, lộn xộn, mọi vật vải vóc, tiền bạc bày ra khắp nơi”; “búa”: Do chữ “bố” là vải vóc, tiền bạc, sắp bày ra, nói rõ ra, khắp nơi, và chữ “bố” (cũng đọc là “bộ”) là bến sông, chợ họp bên sông.

Hợp lý quá. Lại hỏi, tại sao "th" lại biến thành "ch"? "ố" biến thành "úa"? Hôm nào có dịp gặp ông bạn già An Chi nhờ giải thích vậy. Mà này, có ai  ý kiến gì khác không? Ồn ào nào nhiệt chuyện chữ nghĩa vẫn là thói quen trong cuộc nhậu như mọi lần. Có người đọc câu ca dao:

Người xinh giọng nói cũng xinh

Người giòn cái tỉnh tình tinh cũng giòn

Hiểu thế nào về “giòn”? Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam (NXB KHXH - 1988), trang 423 giải thích nhiều nghĩa, nghĩa thứ 3: “Có vẻ đẹp khỏe mạnh (thường nói về phụ nữ). Một người vừa xinh vừa giòn; (Nước da) đen giòn”. Vậy giải thích thế nào câu tục ngữ: “Đông con, giòn mẹ". Chẳng lẽ, người phụ nữ sinh nở nhiều “có vẻ đẹp khỏe mạnh”? Vô lý. Lúc ấy, có người lại bảo, câu ca dao này của Quảng Nam:

Trăng lên trên đỉnh mu rùa

Cho anh chơi chịu tới mùa anh trả khoai

Chữ “chơi” thay cho chữ khác. Trang nhã hơn. "Đỉnh mu rùa" chỉ là cách nói, nhiều ngụ ý, gợi liên tưởng hình ảnh khác. Lâu nay, vẫn nghĩ của vùng Thanh Nghệ. Ủa? Hóa ra câu này của quê mình? Lấy gì làm bằng chứng? Anh bạn bảo, đọc bài Hát xạo trong hò khoan xứ Quảng của Đinh Thị Hựu (tạp chí Non Nước số 12.2013) có câu kế tiếp. Rằng, khi nghe chàng kia ỡm ờ, tinh nghịch, cô nàng bèn đáp:

Trăng lên trên đỉnh núi rồi tề

Làm chi làm đại một cái để em về kẻo mẹ la

Đọc kỹ lại đi. Đúng là của Quảng Nam. Bằng chứng nằm ở chữ “tề”. Mà thật ra rất khó, thậm chí có thể đi vào ngõ cụt khi muốn xác định câu ca dao từng vùng miền cụ thể. Khi chọn các bài báo của Phan Khôi in thành tập, nhà nghiên cứu rất chu đáo, cẩn trọng là ông bạn Lại Nguyên Ân không giải thích được chữ “ngẳng”. Đơn giản, ông không phải người Quảng Nam nên không hiểu thổ âm, thổ ngữ vùng đất đó. Dù người Quảng Nam đi nữa, có những từ Quảng Nam cũng không giải thích nổi. Xét rộng ra, chắc gì người Việt đã hiểu hết ngữ nghĩa tiếng Việt? Sực nhớ câu “Đồng không mông quạnh”. Hỏi, “mông” là gì? Còn hằng hà sa số những từ mà ta chỉ cảm, chứ khó có thể giải thích rành mạch.

Trò chuyện lan man chuyện chữ nghĩa cũng một cách làm nhộn men rượu. Còn hơn cay cú bàn những chuyện gì đó, cuối cùng, đời thêm đáng chán. Đêm qua, không dám uống nhiều. Ngày mai còn tham gia chương trình Đấu trường 100. Chỉ uống cầm chừng. Vẫn những gương mặt thân thiết chí cốt của tình bạn. Lúc quay về, cảm thấy trời lành lạnh. Đâu đó đã có mùi Tết trên vòm xanh phố xá Sài Gòn. Bình yên lạ thường. Và nhớ một người.

Sáng nay, mọi việc tốt đẹp. Thức dậy sớm. Ủi cái áo. Đánh sira đôi giày. Đứng soi gương. Cười hơn hớn. Vẫn phở. Khi đến nơi đã thấy người chơi đông đủ. Đã thấy một mâm ngũ quả cúng ngay sàn diễn. Cúng lấy hên đầu năm. Trầm thơm. Lòng nhẹ nhàng. Ban Tổ chức thông báo vui vẻ những cái đầu tiên: Cuộc chơi đầu tiên mở màn cho chương trình này trong suốt năm 2014; đầu tiên có 100 thiếu nữ mặc áo dài cùng tham dự; đầu tiên có nhà thơ là nhân vật chính. Trước đây, họ cũng mời những “người của công chúng” nhưng hầu hết đều chối. Sợ thua. Còn y lại không. Đặt nặng thắng thua làm gì. Thắng chả sang hơn. Thua chẳng gì xấu hổ. Cuộc chơi nào không có thắng thua? Bình thường thôi. Khi đứng trước 100 “đối thủ” mặt ngọc xinh tươi, tự nhiên y thấy tự tin. Dẫn dắt cuộc chơi là MC Thái Tuấn.

Các câu hỏi như sau: Câu 1: Để sử dụng bếp từ chế biến thức ăn, nhà bếp cần có điều kiện gì? A. Có xoong nồi chuyên dụng; B. Có nguồn điện một chiều; C. Cả hai điều kiện trên. Câu 2: Loại sữa tươi nào có tác dụng dinh dưỡng tốt cho da hơn? A. Sữa bò; B. Sữa trâu; C. Sữa dê. Câu 3: Trong cả cuộc đời, một người phụ nữ bình thường có khả năng sản sinh ra bao nhiêu trứng hoàn chỉnh? A. Khoảng 50 trứng; B Khoảng 100 trứng; C.Khoảng 350 trứng; Câu 3: Trong ba người phụ nữ này, ai làm vua trong lịch sử nước ta? A.Lý Chiêu Hoàng; B.Dương Vân Nga; C. Ỷ Lan. Câu 4: Loài hoa nào được nhắc tới trong bài thơ “Chân quê” nổi tiếng của nhà thơ Nguyễn Bính? A. Hoa bưởi; B.Hoa chanh; C.Hoa cam; Câu 5: Bức tranh Leona de Vinci còn gọi bằng tên khác là? A. La Jocond; B. Nữ bá tước; C.The kiss; Câu 6: Pháp lệnh của Nhà nước về Bà mẹ Việt Nam anh hùng công bố năm nào? A. 1970. B.1980; C.1994.

Nhờ ơn Chúa, y đều trả lời trúng chóc.

Lâu nay cứ tự nghĩ hậu đậu, ngốc ngếch mà đâu ngờ y cũng thông minh ra phết đấy chứ? Chà, khó nhất là câu 3. Hú hồn, tự nhiên lúc ấy, lại nhớ đến huyền thoại bà Âu Cơ đẻ 100 trăm trứng. Suy ra, số trứng phải nhiều hơn chứ? Rõ ràng, chẳng dựa trên cơ sở khoa học. Chẳng hiểu biết gì về cấu tạo của người phụ nữ. Thế nhưng lại chọn đúng đáp án! Cú “ngáp phải ruồi” này ngon cơm quá. Lại tự sướng nữa rồi!

Hết câu 6 chỉ có còn 16 người chơi. 84 người kia, do trong quá trình chơi chọn đáp sai nên bị loại. Lúc này, số tiền thưởng của y đã lên 20 triệu. Chơi nữa không? Anh Thái Tuấn hỏi y. Y hỏi người chơi. Cả 100 người đồng thanh chơi tiếp. Chọn thế nào đây? Thật ra khi chơi, y chỉ nghĩ cho vui chứ không đặt nặng thắng thua. Thành thật mà nói, y có nghĩ trong đầu nếu được nhận số tiền thưởng lớn, sẽ chia lại cho người cùng chơi. Ừ, chơi nữa vậy. Y gật đầu. Chơi nữa, nếu thua, trả lời sai đáp án là mất sạch tiền thưởng. Hú vía, lúc ấy, chương trình báo hết giờ. Ở hiền gặp lành mà. Do chương trình đầu năm có nhiều điều đặc biệt đầu tiên nên cách chia tiền thưởng cũng “phá lệ”: Số tiền 20 triệu còn lại của các câu tiếp theo, dù không chơi nữa nhưng vẫn chia đều cho 16 những người chưa bị loại. Hợp lý quá. Vậy ai cũng có tiền thưởng. Những gương mặt thiếu nữ sáng láng, còn trẻ, họ vỗ tay vang trời. Tình người ấm áp. Cuộc chơi hòa đồng thân ái.

Nếu không gì thay đổi, chương trình này phát sóng lúc 20 g ngày 3.3.2014. Nhớ đón xem.

Sáng mai, đến Thảo Cầm viên với TTC. Chiều mai, trả lời VTV 9 về ý nghĩa của con ngựa trong văn hóa người Việt. Đã nhận lời VTV 6 sẽ tham gia chương trình nói về lòng nhân ái tại Nhà hát Hòa Bình vào 22 Tết, lúc 20g.

Ngày hôm nay vui. Vui vì có tiền. Thử nghĩ, tính đổ đồng mỗi bài báo y viết, 1 chữ tính 1 ngàn đồng. Nếu muốn có được 20 triệu đồng,  y phải viết bao nhiêu chữ? Chỉ nghĩ thế là vui. Đôi khi niềm vui cũng đơn giản. Chúa bảo: “Con hãy sống bằng mồ hôi trán của con”. Lâu nay, y vẫn nguyện như thế.

Chiều nay làm gì? Chẳng lẽ, ngồi nhà viết Nhật ký nữa sao?

L.M.Q

Chia sẻ liên kết này...