LMQ

Nhà biên kịch điện ảnh ĐOÀN TUẤN: Nước Nga vẫn bình yên - 2. Maxcova, nhìn gần…

2.

Maxcova, nhìn gần…

Thành phố Maxcova có dân số khoảng 12 triệu người và khoảng 2 triệu khách vãng lai. Điều khiến mọi người yêu mến Maxcova là thành phố rất sạch. Dù đi trong tầu điện ngầm, dù đi trên phố hay rẽ vào một ngõ nhỏ nào đó, tôi hầu như không thấy rác vứt bừa bãi. Trên phố, có những thùng rác, nhưng đó là nơi người dân để thùng giấy, túi đã dung hay chai lọ đã sử dụng. Đặc biệt, đù đi ngang qua những thùng rác này, tôi không hề thấy bóng dáng một con ruồi nào hoặc ngửi thấy hôi hám.

Khi tôi sang, đúng mùa tuyết đang rơi. Cpos những đêm, tuyết rơi ngập thành phố. Nhưng khoảng 4-5 giờ sáng, tôi đã thấy những xe xúc tuyết đang dọn sạch thành phố.  Sáng ra, đi trên các con đường, đã thấy tuyết được dọn sang một bên, lối người đi bộ đã gọn gàng, Đem chuyện hỏi làm thế nào Maxcova sạch thế, nhà thơ Nguyễn Huy Hoàng cho biết, Maxcova có khoảng 72.000 máy dọn tuyết và hàng chục nghìn công nhân xúc tuyết. Đa số họ đều là dân nhập cư từ nước cộng hòa Tatzikistan. Chính điều này đã gây nên sự xụng đột nội tâm trong lòng người dân Thủ đô. Tức là người Nga có vẻ không thích người nhập cư. Song chính những người nhập cư lại làm cho Thủ đô Nga sạch đẹp. Đó là một lý do. Song lý do quan trọng là do chính ý thức người dân.

Đến nhà một người bạn Nga chơi, tôi thấy cháu nhỏ học lớp 4. Vừa đi học về, cháu chưa bỏ cặp sách mà chạy ngay đến thùng rác, lấy những cục giấy từ trong túi áo mình ra, bỏ vào đó. Hôm khác, qua thăm nhà một người bạn Việt Nam sống và làm việc ở đây đã lâu. Người bố ăn chuối, nhặt sợi nhỏ của vỏ  còn dính trên trái, ném qua cánh cửa khép hờ xuống khu vườn sau nhà. Cô con gái lớp 9 liền phê bình bố, rằng tại sao bố lại vứt vỏ chuối qua cửa sổ? Ông bố cãi, đó không phải là vỏ, mà là sợi xơ nhỏ. Nhưng cô con gái nói, dù là cái gì cũng không nên vứt như thế! Người bố đành phải xin lỗi con gái. Sau đó, người vợ nói với tôi, rằng ở bên này, các thầy cô giáo dạy trẻ  kỹ năng sống với sự kiên trì liên tục. Để trẻ con nhớ và biến thành nguyên tắc sống của mình cũng như của cộng đồng.

Hai tuần ở đây, tôi không hề nghe thấy một tiếng còi xe ô tô. Tất cả đều dùng  đèn tín hiệu. Xin vượt, nháy đèn. Vượt xong, cảm ơn, cũng nháy đèn. Một nguyên tắc tối thượng của các lái xe là tôn trọng tính mạng con người. Dù bạn sang đường ở nơi quy định hay sang ở bất cứ chỗ nào, các tài xe đều tự nguyện dừng lại, dành phần đường cho bạn đi qua. Điều này tôi cũng thấy ở Phnom Pênh hay ở Viên Chăn, nhưng ở Hà Nội thì chưa bao giờ thấy! Dù trên kênh truyền hình Nga NTV thường có chuyên mục “Chiến tranh trên đường’’ với nội dung phân tích những tình huống xảy ra tai nạn giao thông trên khắp các ngả đường nước Nga, nhưng tôi thấy, ý thức lái xe của người dân, chẳng hạn, ở Thủ đô, rất tốt.

Luật pháp Nga cho phép cảnh sát giao thông, nếu phát hiện lái xe có mùi rượu, sẽ phạt  khoảng 40.000 dollar và tịch thu bằng lái trong 2 năm. Thảo nào, khi dẫn tôi cùng một đồng nghiệp Nga đi chiêu đãi tại nhà hàng Tarac Bumba, ông đạo diễn Efim không hề uống giọt rượu nào, dù rượu vang vì lý do “tôi ngồi sau tay lái’’. Những người Việt trẻ tuôi mà tôi gặp, dù hôm trước là chủ nhật, có uống chú rượu cùng đồng hương, nhưng hôm sau vẫn không dám lái xe đi làm vì sợ trong miệng mình còn hơi rượu. Thà đi làm bằng tàu điện ngầm còn hơn vị phạt. Tôi hỏi, tại sao ông tôn trọng luật pháp như vậy? Anh bạn trả lời: “Cái chính là chế tài nghiêm ông ạ!”.

Vào mạng, đọc các tin tức của báo mình viết về đồng tiền Nga, chính tôi cũng cảm thấy xa lạ. Vâng, đồng ý là giá đồng rúp có lên, có giật, nhưng điều quan trọng là đời sống hàng triệu người dân không hề bị ảnh hưởng, thậm chí họ còn được hưởng lợi. Bằng chứng là giá cả các mặt hàng đều không tăng. Cài các cửa hàng hay siêu thị, hàng hóa la liệt, mua gì cũng có. Từ những trái hồng vàng tươi hay đỏ rực đến trứng cá bay ba-tê trứng ngỗng, giá cả vẫn đứng nguyên trên kệ. Mà người Nga đâu phải ít mua hàng.  Ngày thường, một người bạn rủ tôi đi siêu thị Asan.

Siêu thị có bãi để xe khoảng 500 chỗ mà tìm được một chỗ đỗ xe là cả một vấn đề không dễ dàng. Tôi thấy một người đàn ông Nga mua một lúc ba xe hàng, xe nào cũng chất cao như núi. Mà túi đựng hàng của Asan thì to như cái bàn, có thể đựng vừa một người lớn! Mà những cửa hàng thực phẩm loại vừa, trưng biển bán hàng 24/24. Vào đó, bạn có thể mua từ quả trứng, gói mì tôm cho đến các loại socola hay rượu ngoại lại hảo hạng. Cạnh đó là những cửa hàng hoa tươi, cũng phục vụ 24/24. Tôi gặp một chàng trai ôm một bó hồng trắng thật tươi đi sinh nhật. Điều hấp dẫn không chỉ bó hồng mà là chất liệu bọc bên ngoài. Nó như được làm từ xơ vỏ cây. Vừa cứng cáp vừa trang nhã. Chàng trai hát một giai điệu của bài quà tặng sinh nhật của nhà thơ, nhạc sỹ và ca sỹ Bulad Okuzava.

Người Maxcova còn có tục lệ, đi thăm người ốm cũng thường mang hoa vào bệnh viện. Không khí bệnh viện vốn u ám. Nếu có những bong hoa nở bên cạnh bệnh nhân, họ thấy đời đẹp hơn. Một người bạn Nga giải thích với tôi như vậy. Vâng, một dân tộc yêu hoa như vậy khiến lòng mình cũng yêu cuộc sống này hơn. Trên đường phố, trong tầu điện ngầm, tôi luôn thấy hoa bên cạnh người trẻ tuổi, thậm chí cả người già. Cách họ cầm hoa cho thấy họ quý trọng  cái đẹp thế nào.

Những ngôi nhà cao tầng của Maxcova thường có ban công. Nhưng tôi để ý, thấy người Nga thường để trống ban công đó. Không như  ban công nhà cao tầng ở ta,  thường chỉ thấy lan con và  các chấn song. Ban công nhà cao tầng ở đây, được bọc kín. Ít ra nó cũng che đi những gid thiếu thẩm mỹ. Nhưng tôi thấy người Nga ít sử dụng ban công. Họ để trống hàn toàn. Có lẽ vì mùa đông nhiều tuyết. Nhưng ở một nhà người Việt, thì tôi lại thấy, cái ban công là nơi chứa những thứ chổi cùn rế rách, như ở Hà Nội! Vâng, ban công để trống, nhưng người Nga lại trồng rất nhiều cây trong nhà. Có gian họ để trống, trồng toàn cây xanh. Họ lý giải, để cây ra ngoài, trời lạnh, cây sẽ chết.

Đến thăm nhà một người bạn gái cũ, cùng lớp ngày trước. Cô ấy trồng một cây hoa giữa phòng, bên chiếc đàn piano cỏ điển. Cô nói, đây là một loại hoa hồng có gốc từ Ấn Độ. Cô ấy  học biên kịch, nhưng nói tiếng Pháp rất tốt, hát tiếng Đức rất hay, chơi piano thường xuyên và có nhiều tập thơ được xuất bản. Ngày trước, chính cô ấy tặng tôi cuốn sách Nga, nhan đề ‘’Phương pháp nghe nhạc giao hưởng’’. Và hơn 20 năm trước, cô ấy cùng bố mẹ cô đã tặng tôi vé đến nhạc viện Traicovski để nghe giao hưởng của ông. Tôi định từ chối. Nhưng cô ấy nói, đây là dịp rất hiếm. Giá vé cao đấy. (Hồi đó khoảng 45 rúp, bằng nửa tháng học bổng của tôi).

Lần này thăm lại, ngồi đó khoảng một giờ, bao chuyện chưa nói hết thì vợ chồng cô rủ tôi đến Sứ quán Đức nghe vợ chồng cô ấy trình diễn  cùng dàn đồng ca Đức. Trong khi giữa bà Thủ  tướng Đức Merken và ông Tổng thống Nga Putin còn nhiều vấn đề thì chính người dân lại làm ấm lên thời tiết quan hệ ngoại giao giữa mùa đông băng giá.

Đến thăm máy khu chợ của người Việt, tôi thấy cảnh buôn bán vẫn tấp nập diễn ra. Chẳng hạn ở chọ Liublino, người Việt đi chợ từ 3 giờ sáng. Tôi ngạc nhiên. Thử theo anh bạn đến xem. Trong đêm, người Việt từ các thành phố xa xôi như  Kurs, Orion v.v…, đánh xe đến lấy hàng rồi phóng về cho kịp trời sáng. Một người bạn, học cùng khóa với tôi, sau ở lại đây, cho biết; trung bình, mỗi sạp hàng ở đây, hàng tháng phải đóng thuế từ 20 đến 30 nghìn dollar. Nhưng bù lại, mỗi ngày họ thu lãi với số tiền không những đủ tiền thuế, còn có tiền mua nhà hoặc thuê nhà, cho con ăn học và gửi về xây dựng cơ nghiệp ở trong nước nữa. Đương nhiên, vẫn có những người thời vận chưa đến, có thể không có tiền mua vé.

Ở một nơi khác, gọi là chợ  Ruwbac, hàng hóa của Việt cũng như của Nga, cơ man nào kể. Từ những thùng cá chép tươi quẫy đuôi tung bọt đến những chú chó đã thui, từ trái ớt chỉ thiên đến gói gí vị, mua gì có nấy. Tôi thấy những chàng trai làm nhiệm vụ thu gom, quét dọn rác với gương mặt thanh thản và nụ cười dễ mến, bắt tay chào hỏi khách trong nước sang rất đàng hoàng. Cũng có đêm ở khách sạn, tôi thấy một nhóm bạn trẻ người Việt thức đêm, đùa nghịch ầm ĩ.  Họ nôn thốc nôn tháo từ hành lang vào đến nhà vệ sinh. Tôi ngỡ các cháu từ trong nước mới sang như mình, định giúp đỡ, nhưng các cháu từ chối. Sáng hôm sau, nhóm bạn trẻ biến mất lúc nào. Tôi đi làm về, bụng lo, sợ các cháu lại quậy đêm nay, mình sẽ mệt đây. Nhưng đêm xuống, vẫn không thấy họ về. Hỏi chị dọn phòng. Chị ấy nói, đó là con em một số người Việt ở đây.  Bố mẹ đầu tắt mặt tối ngoài chợ. Con xin đi dự sinh nhật. Rồi thuê khách sạn, sống bầy đàn.