LMQ

LÂM BÍCH THỦY: Chị gà mái hoa mơ của tôi

Má đi chợ mua về một con gà mái và nói:"Để mai nấu cháo đổi bữa". Ba nhốt tạm nó vào cái lồng tre mượn cô Ba Đen. Con gà đẹp lắm! lông màu trắng, lốm đốm đen, giống như những cánh hoa. Ba gọi nó bằng cái tên nghe thinh thích “chị gà mái hoa mơ”. Tôi khoái vô cùng. Nhưng, nghe ba nhắc lại lời má: "Mai má nấu cháo cho cả nhà ăn một bữa thật đã!". Tôi không thích ý nghĩ của ông bà già tí nào; nghĩ đến việc phải ăn thịt con gà mái đẹp thế này thì tiếc đứt ruột, tội lắm, thương lắm đa!

tarnh-ga-mai

(Trích trong Monographie dessinée de l'Indochine: Cochinchine (gồm 8 quyển), bằng tiếng Pháp, in khổ 32 x 25cm, do NXB Paul Geuthner xuất bản tại Paris năm 1935).

Nhà tôi thời gian này là cơ sở sản xuất xà phòng, cung cấp cho thị trường các huyện trong vùng tự do. Hôm sau, tôi nghe ba, má dậy lục đục rất sớm; tôi dây theo. Tuy chưa nghĩ ra cách giải thoát chị gà, nhưng thấy cơ hội ba thì bưng thúng tro đổ vào lu, má thi gánh nước cho vào chảo; cả hai đang bận túi bụi chuẩn bị cho việc nấu xà phòng. Tôi chạy xuống bếp, trước hết phải “liều mình cứu chị gà mái hoa mơ cái đã, hạ hồi phân giải sau!”. Đầu tiên, tôi mở lồng, thả gà ra để thoát án tử hình trưa nay cái đã.

Được thả, nó chạy một mạch ra tận dãy rào gai bàn chải, ở trước nhà, như trốn ba tôi vậy. Làm xong việc, má bảo “Nước sôi rồi, anh vào bắt con gà dùm em đi anh!”. Ba tôi xuống nhà bếp nhìn thấy cái lồng trống không, liền kêu lên “Má con Thủy đâu? ai mở lồng cho gà ra mất rồi!”. Ông vừa nói vừa nhìn thấy tôi lấp ló sau cánh cửa, nghi hoặc. Rồi, chắc như đinh đóng cột, bằng câu: “Ai mà trồng khoai đất này!?” Ý nói thẳng ra là chẳng ai ngoài tôi. Tôi đứng thập thò xó cửa, lắm lét nhìn ông già với thái độ dò xét hậu quả đến với mình. Nhưng, hôm đó, hình như có bà tiên phù hộ; ông già không truy xét đến cùng tội tày đình của tôi; chỉ chép miệng tiếc rẻ: “Mất toi con gà mái ghẹ ngon quá!”. Đến chiều, trời nhá nhem tối, cả nhà đều kinh ngạc; chị gà mái hoa mơ đã đứng ngay trước sân, mắt dớn dác tìm kiếm cái gì đó như rất quen thuộc nơi này.

Thấy tôi lấp ló sau cửa, vẻ sợ sệt, ông già trở nên thân thiện. Ông nói với tôi giọng nhẹ tênh: “Bích con! đi lấy cái lồng thử xem nó có chịu vào không.” Tôi mừng quá, chạy đi lấy cái lồng, đặt ngay nơi má để nó hôm qua, khi mới đem từ chợ về. Quả nhiên, thấy cái lồng, gà liền nhảy lên đứng trên miệng. Một lát, rồi một lát nữa nó chui tọt vào, nằm xuống, đưa đôi mắt lờ đờ bị quáng, ngó quanh; nó tỏ ra hài lòng, lấy cái mỏ rỉa đôi cánh với vẻ mãn nguyện.

Cứ như thế, ngày lại ngày, tôi liều mình cứu nó. Thế là ý muốn nấu cháo thay bữa của má không thực hiện được, và ba cũng thôi ý nghĩ thịt nó nữa rồi, tôi mừng lắm!

Nói thật, từ hồi nào, nhà tôi không có thói quen nuôi bất cứ con gì, ba không thích và cũng ít thời gian! Đấy, hôm nọ, cậu ba Thành cho 2 con chó bụ bẫm, dễ thương lắm, mới bỏ bú mẹ; chỉ qua một đêm ở nhà tôi, nó nhớ mẹ khóc la inh tai nhức óc, làm cả nhà không ngủ được. Tờ mờ sáng, ba dậy, bắt tôi mang trả lại cho cậu; tôi năn nỉ nhưng ông già kiên quyết không cho ở thêm giây phút nào nữa. Tôi tội nghiệp cái phận con chó này mấy hôm liền.

Con gà mái hoa mơ đã hơn chục ngày mà không nghe ba bảo sao. Vậy là ổn rồi đây! Ba còn tỏ thái độ quan tâm, khen nó nữa chứ: “Con gà này ngoan nết đấy”. Nghe ba khen tôi mừng lắm, điều này chứng tỏ ba cũng có cảm tình với chị gà, nghĩa là đồng ý cho tôi tiếp tục nuôi nó!.. Tất nhiên là nó ngoan rồi, không ị bậy trong nhà, sáng tự ra sân kiếm ăn, nhặt thóc vãi để tự nuôi thân này, chiều tối về tự nhảy vào lồng ngủ này v.v...; nó ngoan lắm nhé!

Từ khi có con gà trong nhà, hình như ba cũng vui. Ba còn biểu lộ tình cảm đến chị gà mái hoa mơ của tôi một cách thái quá nữa là đằng khác. Ông đi tìm gỗ và tre đóng cho nó cái chuồng đặt một nơi cố định, để hàng ngày tôi khỏi xách lồng ra, vào nữa. Ba đặt chuồng ở gian nhà, nay là nhà bà Chuối-người hàng xóm tốt bụng. Ít lâu sau, mào chị gà đỏ tươi, trông chị càng đẹp ra. Rồi chị bắt đầu kêu “cục cục cục, cục tác”, đó là dấu hiệu đã trưởng thành, đang tìm nơi đẻ trứng. Ba hiểu ý, đi lấy rơm lót vào rổ tre, làm cho nó cái ổ để ngay ở góc chuồng.

Thế rồi nó đẻ đúng 10 quả. Tuy so, nhưng khá to và đều, 10 quả như một. Khi ấp, chị gà say mê quá quên cả ăn, ngủ làm ba sợ nó đói, nên hai lần trong ngày, ông tự tay bốc nắm gạo, vãi ngay trước cửa chuồng rồi kêu - chúc chúc- gọi nó ra ăn, thưởng cái công cần cù của nó.

Đúng 28 ngày, 9 gà con chào đời. Nhìn những chú gà mới nở, như 9 nắm bông màu vàng biết cử động; mắt chúng thì tròn xoe, đôi chân thì lùn lùn, tíu tít quanh mẹ; khiến ba tôi cực kỳ thích! Còn gà con thứ mười, làm nũng, chưa chịu ra, mẹ gà bỏ mặc! Ba phải ấp thay, bằng cách lấy bông ủ quanh quả trứng, bỏ vào cái họp thiếc rồi đem phơi nắng; chốc chốc chạy ra trông chừng. Suốt cả buổi sáng, nó vẫn cố ì lại trong vỏ. Cuối cùng, ba phải dùng đến tay, gỡ từng mãnh vỏ dính bết lông để lôi nó ra. Nó quặc quẹo, yếu ớt, tội lắm!... Nhưng cũng chỉ ít sau, nghe tiếng kêu chip chip của các anh chị liền chạy theo ra sân đi tìm cái ăn.

Rồi, có một khuya, tôi bỗng nghe “cạch, cạch, cạch cà rạch cạch; cạch, cạch, cà rạch cạch” nhịp nhàng như ai đang gãy đờn,…Đêm tối, vắng vẻ, tỉnh lặng nghe thế tôi sợ quá. Tôi nghĩ là có con ma đang ngồi ở đầu tôi gãy đàn. Bà ngoại tôi từng dạy: “Nếu lúc nào gặp ma, con không được la, kẻo nó hút hồn thì chế”. Tôi không dám hé răng, chỉ nhẹ nhàng kéo mền trùm kín đầu. Nhưng tiếng cạch, cạch như tộng vào đầu làm chói cả tai tôi. Tôi lại nghe cả tiếng sột soạt ở trước mặt (sau này tôi mới biết đó là tiếng động được phát ra do lông mi của tôi chạm vào mền). Nỗi sợ của tôi lên tới cực điểm, không thể chịu được nữa, tôi la lên: “Ma! ba, má ơi! có ma trên đầu con!” Tiếng la thất thanh của tôi làm kinh động đến ba má. Hai người nhào ra, hỏi dồn: "Đâu, ở đâu?". Tôi liền một mạch như súng liên thanh: “Đó, đó, nó đang gãy đờn trên đầu con đó...”. Ba tôi lật mền, xem tai, xem đầu nhưng không tìm thấy gì.

Nhưng, rõ ràng cái âm thanh kỳ quặc đó cũng lọt đến tai ba. Ông liền đưa ngón trỏ, dí dí ở môi, ra hiệu im lặng. rồi thì thầm: “Trộm đang đào tường nhà mình, má đứng ở đây canh chừng, anh đi lấy đòn gánh, phang què giò nó!” Nói rồi, ba rón rén đi lấy đòn gánh, rón rén sục sạo từng góc nhà, xó xỉnh, song vẫn không tìm ra kẻ trộm đào tường nào cả.

Tiếng “cạch, cạch cạch cà rạch cạch, vẫn đều đều vang lên giữa đêm khuya một cách vô ý thức. Cuối cùng ba phát hiện ra, chị gà mái hoa mơ đang dùng cái mỏ quệt bộ cánh cứng để rũ bỏ những con mạc đang cắn ngứa chị ta. Ôi trời! thế là một phen hú vía với chị gà mái mà tôi đã liều mình cứu sống!

Đàn gà lớn nhanh như thổi. Con nào cũng phây phây, trông mà phát thèm! Hễ lúc nào có khách thì ba đem thịt một con. Ba khoe với các chú nhà thơ như Phạm Hổ, Nguyễn Đình, Vương Linh, Tế Hanh v.v: “Ta được ăn thịt gà là nhờ công cháu Bích đấy!” Sau đó, ông kể lại gốc gác của sự hình thành về đàn gà cho các chú nghe. Các chú cười sằng sặc, nhìn tôi bằng đôi mắt triều mến và khen nức nỡ “con Bích nhà Yến Lan giỏi thiệt!”. Nghe khen, mũi tôi vốn dĩ đã to càng to ra trông thấy!

Đó là lần đầu cũng là lần cuối, nhà tôi nuôi gà đến hai thế hệ. Con gà cuối cùng của “chị gà mái hoa mơ” kết thúc đời mình vừa đúng lúc gia đình tôi chuẩn bị đi tập kết, sau tết 1955.

Hồi nhỏ, trước khi đi ngủ ba tôi hay kể chuyện để chúng tôi đi vào giấc ngủ mau hơn. Ông thường lấy những chuyện ngụ ngôn của Pháp hoặc từ chuyện đời thường để giáo giục con nhân cách làm người, và cách đối nhân xử thế v.v... Trước khi kể, ông giả vờ ngoáy rốn, nói: "Ba phải ngoáy rốn mới có chuyện kể cho các con nghe".

Để chuẩn bị ăn tết (1955), má sai tôi đi mượn bàn ủi. Ủi xong bà sai Tú Thủy đi trả. Chị em tôi hay so bì nên má phải công bằng chứ. Thay vì trả cho nhà bà A, nó lại trả cho nhà bà B, vì nhà bà B gần hơn, trả cho ai mà chẳng được. Đến tối, bà A sang đòi. Má nói: Tôi đã bảo cháu trả ngay từ sáng rồi mà. Bà A tưởng má tham nên la lối om sòm; người thì “chưa trả”, người thì “trả rồi” Xóm nhỏ trở nên xôn xao vì hai người không ai chịu ai... Ba đang làm thơ, nghe ồn bước ra. Biết là có sự nhầm lẫn nên gọi Tú về hỏi rõ sự tình. Vậy là rõ. Ba nói: nhà ta sai, má Thủy đến nhà chị B xin lại và xin lỗi chị A. Má biết lỗi và nhận, thế là đôi bên lại hòa thuận, vui vẻ. Tình làng nghĩa xóm hoạn nạn có nhau.

Chuyện giải hòa với bà hàng xóm tối hôm đó, ba ngoáy rốn kể rằng:

Một gia đình gà, gồm một gà trống và một gà mái với bốn nhóc gà con (hồi đó tôi mới có 3 em). Mặt trời vừa ló đằng Đông, gà trống thức dậy, gáy “Ò ó o o!” trời sáng rồi, cả nhà dậy đi thôi!. Thế là gà mẹ dậy đưa đàn con ra vườn tìm mồi. Ra tới vườn, gà mẹ luôn miệng nhắc nhở đàn gà con “Cục ta cục tác, không được lười nhác tự kiếm mà ăn”.

Suốt cả năm bươi rác, tìm cái ăn, bộ lông gà xù xì , bụi bặm bám đầy. Gà mẹ cũng muốn cho nhà mình bằng chị, bằng em nên sai con sang hàng xóm mượn bàn ủi về ủi cho những bộ lông nhà mình sạch đẹp để ăn tết. Ủi xong, gà mẹ bất cẩn, không dặn dò kỹ lưỡng gà con trả cho ai. Do đó sinh ra có cuộc cải vả, suýt làm mất tình đoàn kết xóm giềng. Gà trống phê bình, gà mái biết phải trái, nặng nhẹ đã vui vẻ nhận lỗi. Trong cuộc sống mà ai cũng biết đúng sai để sửa thì đời thêm hạnh phúc, các con nhớ lấy lời này nhé.

L.B.T