LMQ

HUỲNH VĂN HOA: NHÀ VĂN NGUYỄN QUANG HÀ - ĐỪNG TƯỞNG CHỈ MÌNH EM

NHÀ VĂN NGUYỄN QUANG HÀ

Nhà văn Nguyễn Quang Hà, tên thật là Nguyễn Trọng Trường, sinh ngày 15/1/1941 tại tỉnh Bắc Giang. Đầu năm 1967, ông rời bục giảng, lên đường nhập ngũ và chiến đấu ở chiến trường Trị Thiên - Huế... Ông gắn bó với mảnh đất này từ đó cho đến bây giờ. Nguyễn Quang Hà nguyên là Tổng Biên tập tạp chí Sông Hương.

Nguyễn Quang Hà là tác giả nhiều tập thơ, truyện ngắn, bút ký. Có một bài thơ, được nhiều người yêu thích, đó là bài Gửi em cô gái đỏng đảnh. Bài thơ gây ấn tượng nơi người đọc, trước hết là giọng điệu. Cái giọng tưng tửng như không cần thiết, cái giọng làm cao và cách viết vừa phủ định vừa khẳng định. Toàn văn như sau:

Em đừng tưởng chỉ mình em là thiếu nữ

Chỉ mình em mắt biếc với môi hồng

Cứ cho em tha hồ tô son điểm phấn

Không có anh thì đẹp mấy cũng bằng không

Không có anh đam mê em làm gì bằng kiều diễm

Không có anh đắm say em đâu thấm men đời

Nói thật nhé không có anh đối đáp

Em chỉ vô tình như lá rơi

Bỗng đâu anh biến mất giữa đời

Em sẽ thấy giường chiếu gối chăn là vô nghĩa

Em sẽ thấy thừa tay thừa chân thừa môi thừa má

Thấy đời vật vờ như hạt mưa bụi mồ côi

Em yêu ơi, anh nói cho oách vậy thôi

Anh sẽ chẳng là cái đinh gì nếu thiếu em đỏng đảnh

Và anh sẽ là thằng trời đánh

Nếu bất đồ để em lọt khỏi tay

Nào hai đứa mình cứ bát ngát trời mây

Em như bán cầu nam, anh như bán cầu bắc

Khi chồng khít lên nhau thành trái đất

Làm một hành tinh xanh

Vi vu giữa vũ trụ sinh thành.

(Gửi em cô gái đỏng đảnh, Thơ Nguyễn Quang Hà, NXB Hội Nhà văn, 2019)

Đỏng đảnh chỉ có ở phái nữ. Đặc điểm dễ nhận, đó là cử chỉ, điệu bộ, cách nói năng như không cần biết đến ai, có khi chua ngoa, đanh đá, có những đòi hỏi quá đáng, đòi thắng trong cãi vã và thích được chiều chuộng. Dân gian có câu: cô nàng đỏng đảnh, ăn nói đỏng đảnh. Vì thế, đàn ông, con trai ngại giao tiếp với mấy nàng đỏng đảnh ! Hãy xem Nguyễn Quang Hà viết gì về cô gái này !

Trong tình yêu, cô gái nào mà chẳng đỏng đảnh. Đẹp mà đỏng đảnh là bình thường. Không đẹp chỉ có duyên mà đỏng đảnh, cũng là bình thường. Đỏng đảnh có khi làm nên hương vị của tình yêu.

Bài thơ có năm khổ, có mở thắt như một vở kịch, vở kịch của những người yêu nhau. Ngay khổ thơ đầu tiên, đã thấy sự gây gỗ, chát chúa, khó nghe. Chàng trai đã buông ngay những lời lẽ trực diện, nhìn thẳng vào đối tượng, quyết dành phần chủ động về mình:

Em đừng tưởng chỉ mình em là thiếu nữ

Chỉ mình em mắt biếc với môi hồng

Cứ cho em tha hồ tô son điểm phấn

Không có anh thì đẹp mấy cũng bằng không

Hai lần trực diện, nói rõ, không phải "chỉ mình em", nhớ rằng, cạnh em, còn bao cô gái khác, cũng "kiều diễm", kém gì ai. Ẩn sau lời lẽ, điều muốn nói của chàng trai, mọi cái em sở hữu, tôn vinh, chỉ có ý nghĩa, ý nghĩa ấy rất quan trọng, chỉ vì có anh. Nếu không có anh: Không có anh thì đẹp mấy cũng bằng không. Và, cũng từ đây, chàng trai chủ quan, khẳng định:

Không có anh đam mê em làm gì bằng kiều diễm

Không có anh đắm say em đâu thấm men đời

Nói thật nhé không có anh đối đáp

Em chỉ vô tình như lá rơi

Mượn cách nói tiền giả định "không có anh", lặp lại nhiểu lần nhằm gây hiệu ứng tâm lý. Nghĩa là, "không có anh" đồng nghĩa em "cũng bằng không". "Không có anh đam mê", "không có anh đắm say", "không có anh đối đáp", kết quả, "em chỉ vô tình như lá rơi".

Sau những cái "không" tưởng chừng chắc chắn, như "đinh đóng cột", thì, trong sâu thẳm, phần thắng lại không thuộc về chàng trai. Điều thú vị ở đây là, cái đỏng đảnh của cô gái, cái "vô tình như lá rơi" lại dẫn đến kết quả ngược lại. Đưa hình ảnh "chiếc lá rơi" vào đánh giá đối phương, nghe ra, chẳng có ý nghĩa gì, chẳng xoay chuyển tình thế, nên mới nói tiếp:

Bỗng đâu anh biến mất giữa đời

Em sẽ thấy giường chiếu gối chăn là vô nghĩa

Em sẽ thấy thừa tay thừa chân thừa môi thừa má

Thấy đời vật vờ như hạt mưa bụi mồ côi

Nhìn kỹ, cũng chỉ là giả định mà thôi ! Các từ ngữ "bỗng đâu", "sẽ thấy", "thừa", "vật vờ" là sự tưởng tượng của chàng trai ! Chẳng qua, chàng trai đa cảm, nồng nàn, gửi hương gửi gió vào tình yêu, vào đối tượng đang chăm chăm hướng đến, cho nên, mới có kiểu lý sự như vậy. Dầu thế, trong tình yêu, nói vậy mà không phải vậy, ngầm bên trong, vẫn là sự giãi lòng và gửi trao, dù lời lẽ, cách nói có vẻ "hùng hồn", mạnh mẽ. Cuối cùng, trong thế giằng co đó, chàng trai nhận ra:

Em yêu ơi, anh nói cho oách vậy thôi

Anh sẽ chẳng là cái đinh gì nếu thiếu em đỏng đảnh

Và anh sẽ là thằng trời đánh

Nếu bất đồ để em lọt khỏi tay

Những từ ngữ như "oách vậy thôi". "chẳng là cái đinh gì", "anh sẽ là thằng trời đánh", "để lọt khỏi tay" những lời lẽ "hạ mình", xuống nước, cho thấy lời thú nhận chân thành của chàng trai, cho thấy sự đỏng đảnh của cô gái đang trên đà thắng lợi. Đây là cái duyên của những câu thơ.

Năm dòng thơ cuối, một kết thúc viên mãn của tình yêu, một kết thúc có hậu:

Nào hai đứa mình cứ bát ngát trời mây

Em như bán cầu nam, anh như bán cầu bắc

Khi chồng khít lên nhau thành trái đất

Làm một hành tinh xanh

Vi vu giữa vũ trụ sinh thành.

Không "để em lọt khỏi tay", mới có lời kêu gọi thiết tha: Nào hai đứa mình cứ bát ngát trời mây. Các câu thơ có trời mây, có bán cầu nam, bán cầu bắc, có trái đất, có hành tinh xanh, nghĩa là, có một thế giới tự nhiên, đầy những hình ảnh đẹp đẽ, lãng mạn.

Mượn hình ảnh hai nửa bán cầu để chỉ hai thực thể: chàng trai và cô gái, Nguyễn Quang Hà muốn nói đến sự kỳ diệu trong tình yêu. Đó là, trái đất, "một hành tinh xanh", chồng khít của hai nửa bán cầu, vì thế, không có một đường xích đạo nào chia trái đất làm hai, và cũng thế, không có quyền lực nào trong đời có thể chia rẽ đôi ta. Hai ta sẽ "vi vu giữa vũ trụ sinh thành".

Nguyễn Quang Hà, nhà tâm lý học tình yêu, đã có một bài thơ vừa tinh tế, khôn ngoan, vừa thấu cảm, chân thành, nói được các quy luật về tình cảm của con người, của yêu thương với lời lẽ hóm hỉnh.

Toàn bộ bài thơ, không có câu nào mô tả vẻ đẹp của cô gái, chỉ đề cập chung chung như bao cô con gái khác về mắt biếc với môi hồng, về tô son điểm phấn. Cái giỏi của nhà thơ, ấy là, đưa ngôn ngữ đời thường, thô ráp, chẳng nên thơ tí nào vào thơ tình. Và, cũng nhờ vậy, bài thơ chiếm lĩnh tình cảm nơi bạn đọc.

Thời gian và không gian trong bài thơ là những cung bậc chân thành, tha thiết của một người muốn yêu, muốn gửi trao, muốn tận hiến.

Trong những bài thơ tình của Nguyễn Quang Hà, Gửi em cô gái đỏng đảnh là một bài thơ hay. Một thứ triết lý trữ tình về tình yêu.

HUỲNH VĂN HOA

(Nguồn: Đà Nẵng cuối tuần,số 8153, ngày 5-3-2023