LMQ

PGS - TS VŨ NHO: Thế giới loài vật trong thơ thiếu nhi VŨ XUÂN QUẢN

GÀ GÁY TRONG CHĂN

Trong máy di động của ông
Nhốt con gà trống gáy hồng nắng mai
Ông đang luyện tập miệt mài
Sao gà vẫn cứ gáy hoài trong chăn?

TRỐNG CHOAI LÁU CÁ

Hợm mình cái mã bảnh trai
Áo quần chải chuốt đuôi dài điệu chưa?
Phàm ăn liều lĩnh làm bừa
Lẻn ra bới lạc bà vừa gieo xong
Lại còn vênh váo kể công
Đằng này gáy sáng mới hồng nắng mai
Mái mơ nghe chẳng lọt tai
Tai tải tài tài ai sánh bằng anh?
Quay ra ngon ngọt dỗ dành
Nào đi kiếm thóc ở quanh vườn nhà…

Dứt lời hắn đã phóng ra
Mổ dăm viên sỏi điệu đà giơ lên
Nghiêng đầu vỗ cánh huyên thuyên
Nếp nương mua tận Điện Biên đây nè…
Mái mơ cười khẩy… trò hề
Ngúng nguẩy bỏ về mặc kệ trống choai

RCon-vet-lau-linHRR

MẢI CHƠI

Xứ Đoài có gã trống choai
Thích đi thăm thú tận ngoài bể Đông
Luôn mồm: sóng có to không?
Để còn chuẩn bị ngoài mồng sẽ đi…

ĐÂU ĐÂU

Mắc lỗi cún vẫn cãi đâu?
Lắc lắc cái đầu rối rít chạy quanh

Nghịch ngợm cắn rách cả chăn
Làm vỡ cả bình vẫn cãi đâu đâu?

VŨ XUÂN QUẢN

Vũ Xuân Quản tốt nghiệp Đại học Xây dựng Hà Nội, nghành xây dựng thủy điện từ năm 1971. Anh đã từng tham gia xây dựng Nhà máyThủy điện Thác Bà & Nhà máy Thủy điện điện Hòa Bình. Anh vốn nặng lòng với văn chương, nhất là thơ trữ tình từ khi còn ngồi trên ghế Nhà trường. Năm 2000, khi Nhà máy Thủy điện Hòa Bình bước vào giai đoạn hoàn chỉnh, bàn giao, thì cũng là lúc Vũ Xuân Quản trình làng tập thơ đầu tiên, là tập thơ Thiếu nhi, có tựa đề CON ĐƯỜNG THU BAY. Mấy năm sau đó, anh tiếp tục cho in 4 tập thơ viết cho người lớn: GIEO MẦM (2002 ); DUYÊN TRỜI (2003); HUYỀN THOẠI SÔNG ĐÀ (2007); KÌ TÍCH THOẠT ĐẦU SÔNG (2008). Rồi Tác giả quay lại đề tài Thiếu nhi: THẦN LỬA (2010); CON VẸT LÁU LỈNH (2014).

Sau khi công bố các tập thơ này, thì cái tên Vũ Xuân Quản xuất hiện trên báo giấy, báo mạng thường xuyên hơn, mà chủ yếu là những bài thơ viết cho Thiếu nhi. Hình như Nhà thơ bắt đầu cảm thấy chuyên tâm về mảng đề tài này và cũng cảm thấy tràn trề niềm hứng khởi khi viết cho trẻ em. Không biết có phải sau khi lên chức ông, nhà thơ rất đỗi yêu cháu này có nhu cầu quan sát, kể chuyện, chăm sóc cháu, nên chuyên tâm về những chuyện xung quanh cháu hay không? Chỉ biết là bây giờ tác giả đã có: THẦN LỬA với 40 bài thơ lục bát, rồi CON VẸT LÁU LỈNH với 77 bài thơ lục bát dành cho các cháu mình & các cháu khác trang lứa…

Đúng như cái tên của tập thơ CON VẸT LÁU LỈNH, kể chuyện các loài vật nuôi trong nhà, cũng như muôn loài trong thế giới tự nhiên, như: chó, cún con, mèo con, mèo già, trống choai, gà nhép, con vẹt, chào mào. Sáo, chim én, hổ, voi, trâu nước, sư tử, tê tê,đại bàng, bướm trắng,đom đóm, ếch ộp, cò, vạc, cua cáy…

Nhà thơ khi sắm vai ông nội “ kể say sưa”, khi nhập vai là một đứa trẻ quan sát rồi miêu tả, khi đóng vai người kể chuyện ngôi thứ ba, biết hết tất cả,thạo hết tất cả. Tuy vậy, hầu hết các bài thơ được cảm, được được nhìn, được kể bằng đôi mắt của trẻ thơ, của “ nhân vật cháu”. Đây là con vẹt qua lời kể, cách kể của đứa “cháu”:

Con vẹt nhà cháu hâm hâm
Cháu đi là nó hét ầm cả lên
Lên giọng như chị bảo em

(Con vẹt láu lỉnh)

Con vẹt ấy láu lỉnh lắm, nên nó còn dạy dỗ anh bạn nhỏ, cứ như là giọng bố mẹ, hay giọng ông bà dặn dò và hứa hẹn:

Trật tự vì lớp khá đông
Nhớ năng phát biểu và không nghịch ngầm
Tối về cũng phải học chăm
Đạt học sinh giỏi cuối năm có quà

Thú vị nhất là con vẹt ấy có tính hài hước, thích chế diễu cái bệnh “ ham ăn kẹo ” của anh chàng học sinh hay vòi vĩnh:

…Xấu chưa cậu học sinh còm
Chỉ nhăm nhe hỏi ông còn kẹo không?

(Con vẹt láu lỉnh)

Cháu là người ưa hoạt động, thích quan sát, hay tò mò. Chơi với cún, cháu thân thiết, nhưng cũng thẳng thắn phê bình cái tính “ lêu têu” của bạn. Chuyện hai người bạn chơi bóng đá quả thật là ngộ nghĩnh:

Đá bóng mày cũng khoái chơi
Chồm lên mày đú mày đòi bắt gôn
Bóng căng tao sút kinh hồn
Mày nhoài người bắt dáng con nhà nòi
Vô lê chéo góc cún ơi
Bóng bay vào lưới tao cười tẹt ga

(Cún con)

Tình cảm gắn bó như thế, cho nên khi chia tay cún con đi học, người bạn đã nhìn thấy sự xúc động rưng rưng của người bạn nhỏ vì không có bạn chơi:

Tiễn tao đến lớp sáng nay
Mặt mày buồn thỉu… mắt mày rưng rưng.

Rồi thật là cẩn thận, chu đáo khi hai người bạn đi chơi giữa vườn mít chín “ Mùi thơm ngào ngạt giăng đầy lối đi ”. Chú học sinh đã không quên dặn dò, nhắc nhở cún con:

Cún ơi bám tớ… không thì
Đến gần mít rụng có khi biêu đầu!

(MÍT CHÍN).

Tuy nhiên, không phải mọi bài thơ trong tập được cảm, được nhìn, được tả lại bằng góc nhìn của cháu. Trong câu thơ sau:

Rộn ràng cánh bướm thơ ngây
Trang thơ cháu đọc rơi đầy nắng tươi.

Bảo là lời của ông cũng được, nhưng bảo là lời của cháu cũng không hẳn sai. Như đã nói, để thay đổi giọng điệu, không ít lần Nhà thơ đã kể chuyện các con vật bằng giọng kể của ngôi thứ ba. Không phải giọng của cháu, mà cũng không hẳn là giọng của ông. Trong những lần như vậy, sự quan sát tinh tế, việc chọn lọc chi tiết để miêu tả chính xác đã đem đến cho bạn đọc những thú vị hết sức bất ngờ. Chẳng hạn chân dung chú mèo con:

Mèo con nứt mắt đã già
Hai bên ria mép mọc ra rất nhiều
Suốt ngày meo mẻo mèo meo
Lẽo đẽo kì kèo, léo nhéo đòi ăn

(MÈO CON).

Chân dung con cáy thật sinh động về màu sắc, đặc điểm:

Càng cáy nhuộm đỏ như son
Áo nâu yếm trễ hai con mắt lồi
Chạy gằn như kiểu hụt hơi
Thoáng thấy bóng người lại biến vào hang.

(CON CÁY).

Chúng ta không thể không mỉm cười vì tính “cãi chầy, cãi cối” của anh chàng cún con khi anh ta chỉ biết nói mỗi tiếng “đâu”, bất kể sự thực xảy ra như thế nào:

Mắc lỗi cún vẫn cãi đâu?
Lắc lắc cái đầu rối rít chạy quanh
Nghịch ngợm cắn rách cả chăn
Làm vỡ cả bình, vẫn cãi đâu đâu?

(ĐÂU ĐÂU)

Nhà thơ đã đem đến cho các bạn nhỏ những phát hiện ngộ nghĩnh và thú vị đối với những con vật xung quanh. Quen thuộc đấy, nhìn thấy hàng ngày đấy, nhưng không quan sát tinh tế, nên không biết được. Chính sự phát hiện này làm cho bài thơ có sức hấp dẫn, lôi cuốn. Chẳng hạn gã trống choai đang ve vãn cô mái mơ:

…Mổ dăm viên sỏi điệu đà giơ lên
Nghiêng đầu vỗ cánh huyên thuyên
Nếp nương mua tận Điện Biên đây nè

(Trống choai láu cá).

Hoặc chú lợn ỷ chẳng bao giờ ngồi, mà lúc nào cũng chỉ nằm. Nhất là khi chú ăn no thì kiểu nằm lại càng độc đáo:

Lợn ỷ chẳng chịu tập ngồi
Ăn no phưỡn rốn nằm chơi một mình.
(MÁI MƠ & LỢN Ỷ).

Hoặc như chú mèo con tập đọc cũng rất khó khăn, bị điểm kém, vì đọc sai rất nhiều. Ấy thế nhưng chú cũng đọc được một vần vốn là sở trường của họ nhà mèo. Đó là vần “eo”:

Tập đọc mèo bị điểm 2
Mồm miệng méo mó đọc sai cả rồi
Vần “ơi ” đọc đến tức cười
Duy chỉ rõ lời khi đọc vần “eo”

(MÈO CON TẬP ĐỌC).

Còn một số ưu điểm khác về quan sát, miêu tả, nhận xét của tác giả, mọi người đọc tập thơ sẽ rõ. Điều đáng nói là thơ lục bát của Vũ Xuân Quản mượt mà, vần luật chỉnh, có nhiều chất thơ. Ngôn từ chắt lọc, giản dị , mà không dễ dãi. Đó là sự giản dị tinh tế khi đã được cân nhắc cẩn thận để có được sự nhẹ nhàng của hình thức kết hợp hài hòa với sự mới mẻ, thú vị của nội dung.

Tất nhiên, nếu phải kể ra vài nhược điểm thì cũng có thể kể về sự dễ dãi khi tác giả quan sát miêu tả. Chẳng hạn bài thơ “Đom đóm” là bài thơ khá hay, nhưng tác giả viết hai câu kết:

Giao ca chưa vội về nhà
Bật đèn chiếu hậu trêu gà trống choai.

“Bật đèn chiếu hậu” là một là một chi tiết đắt giá thú vị với đom đóm khi bay đêm. Nhưng ban đêm, gà trống choai lên chuồng đi ngủ khi trời còn nhá nhem (chưa tối). Vậy làm sao đom đóm trêu chú ta được? Phải là trêu một con vật nào đó cũng đi đêm như mình chứ?Hoặc một vài bài thơ kết thúc chưa hay hoặc còn gượng.

Tuy vậy, về cơ bản CON VẸT LÁU LỈNH là một tập thơ hay của Vũ Xuân Quản viết dành tặng cho các em Thiếu niên, Nhi đồng. Nó lại càng đáng quý hơn nữa khi mà các cây bút viết cho các em ngày càng thưa vắng.

PGS - TS VŨ NHO