LMQ

Trang web của họa sĩ SUỐI HOA: http://phannguyenartist.blogspot.com/2014/04/bui-suoi-hoa.html - * NGUYỄN QUÂN: Biểu hiện trữ tình - Khát khao và tâm sự

Biểu hiện trữ tình - Khát khao và tâm sự

Ngay từ triển lãm Unkorked Soul do Plum Blossoms tổ chức rất thành công tại Hongkong 1991, Suối Hoa đã xuất hiện như một tài năng trẻ của hội họa Việt Nam thời Đổi mới. Mười mấy năm trôi qua tôi vẫn thấy con người-hội họa chị như vậy. Tự lập, tự tin, hồn nhiên vui vẻ và thẳng thắn. Chị thuộc mẫu họa sĩ ‘bản năng’, bất chấp mọi ràng buộc hay giáo điều lý thuyết để tự dựng lên những giáo điều, ràng buộc của mình.

Cảm giác đầu tiên của tôi về cô nữ sinh viên trường đại học Mỹ thuật Hà Nội là : ‘một tiểu thư nông thôn’! Xuất thân trong một gia tộc, gia đình danh giá và giàu có ở Hà Tây. Vị thế ‘quý tộc’ đã phai nhạt nhưng truyền thống trí thức và văn nghệ còn mạnh mẽ. Rồi đời sống kháng chiến, chiến tranh, sơ tán, tập thể cùng nếp giáo dục công nông ở phổ thông và hiện thực XHCN ở trường mỹ thuật cùng góp phần tạo nên nhân cách của cả một lớp người, một thế hệ nghệ sĩ. Người nữ họa sĩ sớm cảm thấy sự chật hẹp của cái ‘hệ thống’ tưởng như đã hoàn chỉnh ấy. Sau khi tốt nghiệp Suối Hoa vào TP.HCM dạy đại học một vài năm rồi ‘bỏ’ hẳn nghiệp sư phạm. Đổi Mới thay đổi con đường hội họa và cả lối sống, quan niệm sống của một lớp hoạ sĩ. Suối Hoa như một người đi đầu của ‘thế hệ hai’: Trở thành những hoạ sĩ tự do, chuyên nghiệp đầu tiên. Sống khoẻ bằng sáng tác của mình, ‘cho riêng mình’. Và hơn thế qua gần 20 năm hội họa của chị vẫn vững vàng trước các cơn lốc thị trường hoá, vẫn là một mảnh vườn có sắc, hương riêng biệt.

Trang web của họa sĩ Suối Hoa: http://phannguyenartist.blogspot.com/2014/04/bui-suoi-hoa.html

Suối Hoa trung thành với một phong cách, với những chủ đề, môtíp quen thuộc của mình. Màu rất tươi, nhẹ nhàng, có vị lạ mà nhát bút thì mạnh bạo, uốn lượn tuỳ hứng, bất đối xứng và thô nhám. Không gian tranh và bố cục cũng như các chi tiết được Suối Hoa lọc ra từ hiện thực thị giác bằng con mắt tinh sắc, khắt khe. Một vạt núi đồi, một triền sông bể hay một góc nhìn xéo ở chợ quê, một bụi cỏ cằn bên đường dất, lùm cây âm u, cái khăn đội đầu, cái vạt áo dài của thiếu nữ bên cửa, hay cái mũ, cái áo bông của ông lão đi chợ hoa ngày Tết… Cho tới cánh hoa, cái chén trên bàn… đều được ‘xăm xoi’ kỹ càng. Song họa sĩ không mô tả mọi thứ như thực, cũng không dùng chúng để ‘tả cái tình’ của mình mà ‘hợp tác’ cùng chúng để sáng tạo ra một đối vật mới là bức tranh. Ở đó bố cục, không gian và các chi tiết đều mang vẻ phóng túng tự nhiên, tự thân vận động. Chúng luôn ‘sắp sửa thay đổi’ chứ không như ta đang thấy trên mặt vải! Vì thế những phong cảnh đơn giản nhất cũng gợi cảm nhất tiến sát đến trừu tượng mà không bao giờ là tranh trừu tượng. Ở những phong cảnh này có một chút bi đát, buồn chán rộng rãi. Biểu cảm mạnh và thô mộc. Song tôi vẫn cho rằng Suối Hoa là nhân vật trữ tình. Hay tranh chị là hội họa trữ tình? Đàn bà ‘mạnh mẽ’ không để gần thành đàn ông mà chỉ trở nên đàn bà hơn !?

Sân khấu Chèo với cái duyên thầm và sự lẳng lơ, sự dằn dứ, nắm buông, vừa đoan trang vừa cợt nhả, như say trầu thuốc hấp dẫn hoạ sĩ không thôi. Không gian có tính sân khấu và sự ‘bốc đồng’nhẹ nhàng, đôi khi điệu đà cố ý của các nhân vật vừa thách thức người xem vừa mời ta đối thọai với tác giả. Bút pháp ít đổi thay, bảng màu cũng vậy: luôn tươi tắn, tự tin nhưng dọc theo con đường sáng tác không mệt mỏi của mình người họa sĩ đã vượt qua bao sự ‘mệt mỏi’ trong cuộc đời cũng như trong nghệ thuật mà chỉ riêng mình biết với mình được thôi.

Suối Hoa hồn nhiên phủ nhận mọi ảnh hưởng bên ngoài đối với tranh mình ,như muốn nói : ‘Hội hoạ của tôi là của riêng tôi, đầu tiên và duy nhất!’ Chính các nhà thơ trữ tình cũng đã đưa ra những tuyên ngôn như vậy. Khát khao vể tự do cá nhân, về khám phá cá nhân,khẳng định cá nhân là một đặc trưng cho Hội hoạ Đổi Mới ở Việt Nam, điều đã khắc phục cái chủ nghĩa tập thể, bình quân và đồng nhất thời trước đó và cũng là điều đã khiến cho người yêu nghệ thuật phát hiện ra hội hoạ Việt Nam nhựng năm đầu mở cửa. Họa sĩ đã góp tiếng nói riêng của mình cho giai đọan hội họa quan trọng này ở Việt Nam.

Phía sau tranh Suối Hoa tôi thấy chút ‘…riêng mình xót xa’ nào đấy. Cũng như nghệ thuật Chèo: sự ước lệ, vẻ hồn nhiên mạnh mẽ, và tiếng cười không dứt, trang trí rạng rỡ chỉ là một nửa bên ngoài. Phía sau còn một nửa nữa khác hẳn. Người hiểu Chèo sẽ nhận ra ngay. Và tôi nghĩ nếu tranh chị mang tới được cho người xem cái ‘biện chứng’ cuộc đời không ai chối cãi được này thì đó là một thành công thật sự.

Tâm sự của ta (tôi và bạn) và khát khao của ta (tôi và bạn) ở trên tranh theo phái biểu hiện-trữ tình của người họa sĩ?

Nguyễn Quân

(TP. HCM 9-2007)