LMQ

LÊ MINH QUÓC:  “MÙA HÈ KHÔNG TÊN” – MÙA HÈ CỦA CHÚNG TA

Có một điều ỡ nhà văn Nguyễn Nhât Ánh mà đến nay vẫn khó có thể “giải mã” một cách rạch ròi: Vì sao tác phẩm của anh, hễ đã in ra bao giờ cũng đạt đến số lượng cực “khủng” và tạo nên luôn sự kiện văn học trong thời điểm đó. Điều gì đã làm nên sự kỳ diệu này? Trong khi có người chỉ “nổi lên” ở một hai cuốn rồi biến mất thì sức hút sức hút của Nguyễn Nhât Ánh vẫn bền. Bằng chứng truyện dài “Mùa hè không tên” (NXB Trẻ -2023) của anh vẫn đúng đầu bản về số lượng in: 80 ngàn bản. Một con số đầy ước ao của các tác giả hiện nay.

Về cuốn sách này, anh cho biết: “Đó là mùa hè đặc biệt với tôi. Cuộc sống của tôi đã thay đổi mãi mãi:” và nhấn mạnh: “Mỗi lần đầu óc tôi quay ngược về thời kỳ đó, tôi luôn cảm thấy lòng đầy xáo trộn. Nó khắc lên số phận tôi những dấu vết không thể phai mờ - như vết chàm mà người ta phải mang theo cho đến tận cuối đời”. Bộc bạch này, có thể tạo cho bạn đọc sự “tò mò” chăng?

Có thể lắm.

Thế nhưng trước hết, cần phải nói ngay, không gian và bối cảnh trong Mùa hè không tên vẫn là cảm hứng từ nhiều câu chuyện mà anh trải qua, đã chứng kiến. Làng quê ấy không là một vùng đất cụ thể, dù địa danh ấy có thật. Tính cách nhân vật ấy, dù có tên, có số phận như Khang, Hội, Túc, Nhàn… nhưng không là cá biệt. Vì lẽ đó, người đọc dễ dàng tìm thấy mình trong đó, từ những kỷ niệm của thời hoa niên mới lớn.

Sức hấp dẫn, đối với tôi, “Mùa hè không tên” đã gợi nhớ xiết bao xúc động vì rằng, có thể nhân vật đó là tôi, bạn tôi, ba tôi, mẹ tôi, thầy cô của tôi… Tất cả đều gần gũi, thân thiết như chính mình đã cảm nhận. Nếu chỉ như thế vẫn chưa đủ. Điều gì khiến chúng ta - những người đã rời xa lứa tuổi “ăn chưa no lo chưa tới” vẫn thích thú tìm đọc?

Với câu hỏi này, không dám chủ quan trả lời, tôi dò hỏi nhiều người và đã tìm ra “mẫu số chung”: câu chuyện viết cho trẻ em nhưng qua đó, còn là lúc nhà văn nhắc nhở, đồng hành cùng các phụ huynh trong ý thức hướng thiện, dạy dỗ cho con em của mình. Muốn thế, trước hết người lớn phải sống tốt, phải gương mẫu, phải v.v.... Nói như thế e “máy móc” quá chăng? Thừa biết như thế, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh không “lên gân” mà nhẹ nhàng và hết sức khéo léo “cắm cài” trong nhiều tình tiết hợp lý.

Chẳng hạn, tôi dừng lại và suy nghĩ về trường hợp của thằng Chỉnh bỏ nhà đi hoang. Ba của con Nhàn gặng hỏi: “- Bỏ nhả đi như thế là nguy hiểm lắm. Lại làm cho mẹ con lo”. Trước lời khuyên nhủ này, chuyện gì xẩy ra? “Đang ngồi như cục gạch, Chỉnh ngẩng phất lên, giống gây sự: ‘- Nếu chú có một người cha đi tù vì tội ăn cắp thì chú có sống trong căn nhà đó được không?”.

Không chỉ có thế, những thứ đồ chơi mắc tiền, sang trọng mà trước đó người cha đã mua sắm cho con. Con sung sướng, hãnh diện bởi đã khiến bạn bè lác mắt trầm trồ, thèm thuồng thì nay đứa con đập vỡ tan tành: “Tôi xuýt xoa: ‘- Mày không chơi nữa thì cho bọn tao. Thật phí quá’. Chỉnh lạnh lùng: ‘- Đồ mua bằng tiền ăn cắp, giữ lại làm gì!’”. Suy nghĩ của trẻ con đó. Những câu hỏi ấy của trẻ con đó, người lớn chúng ta nghĩ gì?

Có thể nói, bàng bạc trong tác phẩm “Mùa hè không tên”, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã tinh tế đan xen nhiều tình tiết cực hay khiến ta người lớn chúng ta có lúc… giật mình nhìn lại chính mình. Thì ra, trẻ con vốn nhìn sự vật/ sự việc bằng tâm hồn trong trẻo, hồn nhiên nhưng lại xác đáng, bởi không qua lăng kính nào khác. Phải nói, Nguyễn Nhật Ánh đã có biệt tài tái hiện lại cảm xúc, cái nhìn trẻ con ấy trong các nhân vật trẻ con của anh.

Trở lại với câu hỏi đâu là “ma lực” của nhà văn cò sách bán chạy lâu nay? Qua tác phẩm này, một lần nữa tôi càng xác tín: Nguyễn Nhật Ánh đã viết văn xuôi bằng ngôn ngữ thơ. Có nhiều đoạn, tôi lấy làm thú vị bởi như đang thưởng thức thơ. Một tứ thơ cảm động: “Hôm ra đi, tôi ước gì có thể mang theo cả cái làng của mình nhưng điều đó chỉ xẩy ra trong tâm tưởng và chính vì vậy mà nỗi buồn trong tôi nhân lên gấp nhiều lần”; “Làng không bỏ rơi tôi như tôi bỏ rơi làng. Làng vẫn còn những gương mặt thân yêu đón tôi về”… Sau khi khép lại trang sách, “Mùa hè không tên” vẫn còn vang vọng lại dư âm da diết như chính anh thầm thì:

Bây giờ tôi thì đã biết

Thời gian lăn bánh mất rồi

Chim bay về phía xa xôi

Trang sách níu ngày thơ dại…

L.M.Q