LMQ

LÊ MINH QUỐC: TRẦN TỬ VĂN - MỘT DÒNG THƠ THẾ SỰ SÂU LẮNG

GACKIEMTRANTUVAN-1-R

LÊ MINH QUỐC: TRẦN TỬ VĂN - MỘT DÒNG THƠ THẾ SỰ SÂU LẮNG

Thế hệ cầm bút của chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ kiếm sống bằng nhề viết báo/ làm báo, Trần Tử Văn là một trong những người luôn ý thức tự nâng mình lên. Nếu dẫm chân tại chỗ, bằng lòng với gì đã có, điều còn lại cuối cùng của anh là gì? Là những bài báo hình sự, điều tra các vụ án ư? Mà những sự việc ấy, một khi trôi qua thời gian, đi qua năm tháng, liệu còn mấy ai nhớ đến?

Có lẽ do nghĩ như thế, từ chất liệu ngồn ngồn thông tin của đời sống lúc đã thâm nhập, ghi chép nhằm tác nghiệp báo chí, Trần Tử Văn đã rất khôn ngoan khi sử dụng, chuyển tải dưới một hình thức khác: văn học.

Không phải ngẫu nhiên, khi nhắc đến anh, bạn đọc nghĩ ngay đến một cây bút chuyên nghiệp, một nhà văn đã là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn TP.HCM. Dẫu biết rằng, danh xưng ấy không là tất cả, không là sự khẳng định duy nhất. Bởi lẽ ở nhà văn, điều còn lại đầu tiên và cuối cùng vẫn chính là tác phẩm.

Anh đã có một loạt tác phẩm, trong đó, tiểu thuyết Kế hoạch J.96 đoạt giải Nhì cuộc thi Vì an ninh Tổ quốc và cuộc sống bình yên (1999-2002), ký sự Ngọn nến đoạt giải Ba (1995-2005). Không những thế, từ kịch bản của anh, bộ phim Xóm nước đen đoạt giải A Điện ảnh quốc gia năm 1996, phim Không thể siết cò đoạt giải Cánh diều vàng năm 2004.

Sỡ dĩ, tôi phải nhắc lại khá chi tiết, bởi lẽ, tập sách các bạn đang cầm trên tay không thuộc sở trường của anh:thơ.

Vâng, chính là thơ. Tôi đã ngạc nhiên như nhiều đồng nghiệp khác, khi hay tin Trần Tử Văn có làm thơ. Lạ chưa? Lạ quá đi chứ. Ai cũng biết rằng, thơ là một thứ “trời cho”, phải có năng khiếu thiên phú, chứ không phải cứ mải mê đọc “thiên kinh vạn quyển” về nghệ thuật làm thơ là có thể phiêu bồng, dan díu cùng Nàng Thơ.

Vậy, Trần Tử Văn đã có gì trong thơ?

Tôi đọc kỹ và nhận ra rằng, một lần nữa, Trần Tử Văn đã tinh tế khi “bắt mạch” đúng nội tâm của chính anh, đó là sự đau đáu trăn trở, suy tư đầy trách nhiệm của người cầm bút trước thế sự, hiện thực của cuộc sống. Nói như thế, vì nếu đã đọc văn xuôi của anh, ta nhận ra đó là thể mạnh của cây bút xây dựng tác phẩm bằng chất liệu rất đời, đôi lúc khốc liệt, chứ không phải nơi múa may, làm xiếc chữ nghĩa, viễn mơ trên mây, trên gió, xa rời hiện thực.

Thơ của anh cũng thế. Nhiều tứ thơ bật ra bất ngờ, sắc lẹm và đã hằn vết trong trí nhớ. Chẳng hạn một kẻ “trưởng giả học làm sang”, tìm niềm vui bằng cách săn bắn chim chóc, thú rừng... Rồi số phận hắn ta thế nào? “Viên đạn cuối cùng của khẩu súng hơi/ Xuyên qua óc kẻ vui chơi tàn nhẫn/ Súng cướp cò hay oan khiên rửa hận/ Luật đất trời soi thấu luật nhân gian”.

Nhìn Trần Tử Văn ngoài đời, có lẽ từ gương mặt đến cách nói cười, tâm tính hào phóng có thể nghĩ rằng ở anh dường như chẳng hề có gì phải bận tâm cả. Không phải đâu. Với các thể loại khác, nhà văn có thể che giấu mình nhưng với thơ thì không thể. Qua thơ, nội tâm tác giả hiện ra rõ nét lắm. Tôi ngạc nhiên khi anh quan sát đàn chim sà xuống sân, cất tiếng hót líu lo, rồi bỗng dưng vút cánh bay. Tại sao? Nào ngờ anh bật ra tứ thơ sắc và gọn: “Một thoáng bồi hồi/ Tôi chợt nhận ra/ Chim ta không tin/ Lòng dạ con người”.

Nếu chỉ phản ánh hiện thưc, cần gì phải dụng công đến thơ nữa? Phải từ hiện thực đó, nâng lên tầm một triết lý có tính khái quát chăng? Đúng thế.
Với một loạt tai ương, chiến tranh, khủng bố, hạn hán, lũ lụt… có tính toàn cầu, anh đã nhìn ra: “Thượng đế không ghi cái ngày tận thế/ Sự tồn vong do quyết định của con người/ Cái ngày ấy sẽ đến chắc mười mươi/ Nếu chữ NHÂN không còn trên cõi đòi này nữa”. Đôi lúc trong nhiều bài thơ, từ tính cách triết lý, suy ngẫm ấy, anh lại có những phát biểu về công việc làm thơ, về nghệ thuật: “Nếu ai cũng như ai/ Thì cuộc sống thật đáng ngại/ Cứ rập khuôn thì sáng tạo được gì?”. Tự vấn này, thời nào, lúc nào cũng đúng.

Cảm cái hay của thơ, ngoài cảm xúc của nhà thơ, còn là sự từng trải của tác giả nữa. Ở đây, có lúc anh ghi nhận lại câu nói của nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9: “Ông nói đời là thế/ Có những cuộc dâu bể/ Mới nhận ra con người/ Mới thấy chân hạnh phúc”; với họa sĩ Nguyễn Trung: “Ông cười hiền nói khẽ:/ Cuộc sống con người ta/ Cứ nghĩ như đó hoa/ Sẽ đẹp tươi tất cả”; với nhà thơ Bùi Giáng lại là một cách lý giải”: “Ông có điên đâu, có dại đâu/ Chẳng qua trần thế quá âu sầu/ Đấu tranh cuộc sống người thua, được/ Phẫn uất cơn đau đến đỉnh đầu”; với nhà thơ Lâm Xuân Thi là sự ghi nhận xác đáng: “Có lúc bồi hồi/ Nhìn cuộc đời như vòng quay của chiếc bánh xe đạp/ Chạy mãi với thời gian/ Đôi mắt bạn vẫn bao dung, sâu nặng tình người”…

Những bài thơ viết về các nhân vật tên tuổi, còn có thể kể thêm GS-TS Trần Văn Khê, nhà văn Sơn Nam, ca sĩ Ngọc Sơn… chứng tỏ anh hiểu rõ về họ, nặng về cái tình.

Bên cạnh đó, còn là mảng thơ riêng tư. Viết cho một người. “Em cho ta giọt lệ/ Để nói về cuộc đời/ Ba mươi năm mong đợi/ Được một ngày thảnh thơi”. Anh xếp những bài thơ này cuối tập, tôi hiểu đó cũng là một cách tri ân người bạn đời - một bệ phóng của thơ. Và bây giờ lại là bến bờ bình yên cho một con thuyền đã từng xông pha bão táp trên trường văn trận bút. Anh quay về yên lành và chiêm nghiệm lấy lẽ sống ở đời: “Bình yên là nơi không loài hổ báo/ Thanh tịnh là nơi không sóng cuộn trào/ Hạnh phúc là nơi không ý lao xao/ Ở đâu có, ngoài ngôi nhà thân thuộc?”.

Tâm niệm ấy, đã có và đã thấy, vậy tôi tin rằng, thơ của Trần Tử Văn lại tiếp tục ra đời…

L.M.Q

(nguồn: Tập GÁC KIẾM c ủa Trần Tử Văn -NXB Hội Nhà văn- 2016)